તુલસી વિવાહનો તહેવાર દર વર્ષે કારતક માસના શુક્લ પક્ષની દ્વાદશી તિથિએ ઉજવવામાં આવે છે. આ તહેવાર અગિયારમા ચંદ્ર દિવસ એટલે કે પ્રબોધિની એકાદશીથી શરૂ થાય છે અને પૂર્ણિમાની રાત અથવા કારતક પૂર્ણિમા સુધી ચાલુ રહે છે. આ દિવસે વૃંદા એટલે કે તુલસીના લગ્ન ભગવાન વિષ્ણુની મૂર્તિ શાલિગ્રામ સાથે થાય છે. ધાર્મિક માન્યતાઓ અનુસાર, તુલસી વિવાહ કરવાથી વિવાહિત જીવનની સમસ્યાઓ દૂર થાય છે અને યોગ્ય લોકોના લગ્નના માર્ગમાં આવતા અવરોધો દૂર થાય છે. જો કે, મોટાભાગના લોકોએ 12મી નવેમ્બરે તુલસી વિવાહ કરાવ્યો છે, પરંતુ કેટલાક લોકો 13મી નવેમ્બરે એટલે કે આજે પણ તુલસી વિવાહ કરાવશે. હવે પ્રશ્ન એ છે કે તુલસી વિવાહ માટેનો શુભ સમય કયો છે? તુલસી વિવાહની મુખ્ય વિધિ કેવી રીતે કરવામાં આવે છે? તુલસી વિવાહનું શું મહત્વ છે?
13મી નવેમ્બરે તુલસી વિવાહનું આયોજન કરવાનું કારણ
ઉદયતિથિ અનુસાર, એકાદશી તિથિ 12 નવેમ્બર મંગળવારના રોજ સાંજે 4:05 વાગ્યા સુધી માન્ય હતી. કારણ કે, પ્રદોષ કાળમાં અને એકાદશી તિથિની રાત્રે તુલસી વિવાહ કરવાની પરંપરા છે. આ કારણથી 12 નવેમ્બરે પ્રદોષ કાળમાં એકાદશી ન મળવાને કારણે આજે એટલે કે 13 નવેમ્બર બુધવારના રોજ પ્રદોષ વ્રતની સાથે દ્વાદશીની પૂજાના કારણે લગ્ન થઈ શકે છે. શાસ્ત્રો અનુસાર સામાન્ય જીવનમાં લગ્ન માટેનો શુભ સમય પણ એકાદશીની તારીખથી શરૂ થાય છે. કારણ કે, 12મી નવેમ્બરે લગ્નનો યોગ્ય સમય ન હોવાને કારણે અને કેટલીક ધાર્મિક માન્યતાઓને કારણે ન તો તુલસી વિવાહ સફળ થયો અને ન તો તેને સામાન્ય લગ્ન માટે પસંદ કરવામાં આવ્યો.
તુલસી વિવાહ 2024 તારીખ અને સમય
દ્વાદશી તિથિ 12 નવેમ્બરે સાંજે 4:04 વાગ્યે શરૂ થશે, જે બીજા દિવસે એટલે કે 13 નવેમ્બર બપોરે 1:01 વાગ્યે સમાપ્ત થશે. ઉદયતિથિના કારણે 13 નવેમ્બરે તુલસી વિવાહની ઉજવણી કરવામાં આવશે. આવી સ્થિતિમાં તુલસી વિવાહનો શુભ સમય 13 નવેમ્બરના રોજ સાંજે 5:29 થી 7:53 સુધીનો રહેશે.
તુલસી વિવાહની મુખ્ય વિધિ
સાંજે પરિવારના સભ્યોએ તૈયાર થઈને તુલસી વિવાહનું આયોજન કરવું જોઈએ. આ માટે સૌથી પહેલા ઘરની વચ્ચે એક નાના પ્લેટફોર્મ પર તુલસીનો છોડ લગાવો. ત્યારબાદ માતા તુલસીના પાનને સારી રીતે સાફ કરીને સ્નાન કરો. ફળો અને ફૂલો સહિત તમામ જૂની વસ્તુઓ દૂર કરો. આ પછી માતા તુલસીને દુલ્હનની જેમ શણગારો. તુલસીની ડાળીઓ પર લાલ બંગડી, મોગરે ગજરા, ગળાનો હાર, બિંદી, અંગૂઠામાં વીંટી અને સિંદૂર સહિતની તમામ વસ્તુઓ સાથે ફૂલોનો હાર ચઢાવો. હવે શેરડી અને કેળાના પાન વડે સુંદર પેવેલિયન બનાવો. મંડપને ફૂલો, ઝાલર, સાડીથી સજાવો અને રંગોળી બનાવો.
એક અષ્ટકોણીય કમળ બનાવો અને શાલિગ્રામ જીને એક નાના મંચ પર સ્થાપિત કરો અને તેને શણગારો. આ પછી કલશ સ્થાપિત કરો. શાલિગ્રામ જીને તુલસીની જમણી બાજુ સ્થાપિત કરો. દૂધમાં પલાળેલી હળદરને તુલસીજી અને ભગવાન શાલિગ્રામને ચઢાવો. શેરડીના મંડપ પર હળદરની પેસ્ટ લગાવો અને તેની પૂજા કરો. ભગવાન શાલિગ્રામ અને માતા તુલસીને ગંગાજળનો છંટકાવ કરો. ભગવાન શાલિગ્રામને ધોતી અર્પણ કરો અને તુલસી અને ભગવાન વિષ્ણુને દોરાથી બાંધો. હવે શાલિગ્રામ જીને દૂધ અને ચંદનથી તિલક કરો અને માતા તુલસીને રોલીથી તિલક કરો. આ પછી પુરુષોએ શાલિગ્રામજીને પોતાના ખોળામાં અને સ્ત્રીઓએ તુલસી માતાને પોતાના ખોળામાં લેવી જોઈએ. પછી તુલસીની પ્રદક્ષિણા 7 વાર કરો.
તુલસી વિવાહમાં યાદ રાખવા જેવી બાબતો
તુલસી વિવાહ માટે પતિ-પત્નીનું સાથે હોવું જરૂરી છે. માન્યતાઓ અનુસાર, અપરિણીત છોકરીઓ અથવા અપરિણીત છોકરાઓ તુલસી વિવાહ નથી કરાવી શકતા. જો તમને લગ્ન સમયે કહેવાની ઈચ્છાઓ ખબર હોય તો ચોક્કસ કરો. તુલસી વિવાહ માટે અભિનંદન ગીતો પણ ગાઓ. અંતે, પૂજા દરમિયાન જાણ્યે-અજાણ્યે થયેલી કોઈપણ ભૂલ માટે માફી માગો અને પંચામૃતમાં તુલસીના પાન ઉમેરીને ખીર અને પુરી ચઢાવો. તેમજ ભગવાન વિષ્ણુ અને માતા તુલસીની કપૂરથી આરતી કરો અને પ્રસાદ વહેંચો.
તુલસી વિવાહનું મહત્વ
હિંદુ ધર્મમાં તુલસી વિવાહનું વિશેષ મહત્વ છે. તેને દેવુથની એકાદશી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ દિવસે ભગવાન વિષ્ણુ તેમની ચાર મહિનાની યોગ નિંદ્રામાંથી જાગી જાય છે. હિંદુ શાસ્ત્રો અનુસાર આ ચાર મહિનામાં એટલે કે ચાર્તુમાસમાં કોઈ પણ શુભ કે શુભ કાર્ય કરવામાં આવતું નથી. તમામ શુભ કાર્યોની શરૂઆત તુલસી વિવાહથી થાય છે. એવું માનવામાં આવે છે કે જે વ્યક્તિ ઘરમાં તુલસી વિવાહ અને પૂજાનું આયોજન કરે છે, તેના પરિવારમાંથી મુશ્કેલીઓ અને પ્રતિકૂળતાઓ દૂર થાય છે અને સંપત્તિમાં પણ વધારો થાય છે.
