ભારતના બે ઈસ્લામિક પાડોશી દેશ બાંગ્લાદેશ અને પાકિસ્તાન એકસાથે આવવા જઈ રહ્યા છે, જે ભારત માટે ચિંતાનો વિષય બની શકે છે. આજતકના અહેવાલ મુજબ, પાકિસ્તાની સેનાએ 53 વર્ષ પહેલા 1971માં તત્કાલીન પૂર્વ પાકિસ્તાનમાં ઘૂસીને આતંક મચાવ્યો હતો. આજે બાંગ્લાદેશ એ જ સેનામાંથી પોતાના સૈનિકોને તાલીમ આપવાની તૈયારી કરી રહ્યું છે.
બાંગ્લાદેશના મોહમ્મદ યુનુસની વર્તમાન વચગાળાની સરકારે પાકિસ્તાન સાથે સૈન્ય અને વ્યૂહાત્મક સંબંધો વધારવાની દિશામાં એક મોટું પગલું ભર્યું છે. આનાથી ભારત માટે નવા રાજદ્વારી અને સુરક્ષા પડકારો ઊભા થશે. પાકિસ્તાની સેનાના જોઈન્ટ ચીફ ઓફ સ્ટાફ કમિટીના અધ્યક્ષ જનરલ સાહિર શમશાદ મિર્ઝાના નેતૃત્વમાં એક ટીમ ફેબ્રુઆરી 2025માં બાંગ્લાદેશ પહોંચશે, જે ત્યાં બાંગ્લાદેશી સેનાને તાલીમ આપશે.
બાંગ્લાદેશમાં પાકિસ્તાન આર્મીનો ટ્રેનિંગ પ્રોગ્રામ
પાકિસ્તાન આર્મી દ્વારા બાંગ્લાદેશને આપવામાં આવેલી તાલીમ મેમેનશાહી કેન્ટમાં આર્મી ટ્રેનિંગ એન્ડ ડોક્ટ્રિન કમાન્ડ (ATDC) હેડક્વાર્ટર ખાતે હાથ ધરવામાં આવશે. આ એક વર્ષના લાંબા કાર્યક્રમ બાદ પાકિસ્તાન આર્મી બાંગ્લાદેશની તમામ 10 મિલિટરી કમાન્ડમાં ટ્રેનિંગ આપશે. આ સંદર્ભમાં, જનરલ મિર્ઝા દ્વારા ગયા મહિને નવેમ્બર 2024 માં મોકલવામાં આવેલ તાલીમ સંબંધિત પ્રસ્તાવને બાંગ્લાદેશના આર્મી ચીફ જનરલ વકાર-ઉઝ-ઝમાને મંજૂરી આપી હતી.
શેખ હસીના પછી પરિસ્થિતિ બદલાઈ ગઈ
શેખ હસીના સરકાર બાદ બાંગ્લાદેશમાં વચગાળાની સરકાર હેઠળ પાકિસ્તાન સાથે સૈન્ય સંબંધો ઝડપથી વિસ્તરણ કરવામાં આવી રહ્યા છે. તેનો અંદાજ એ વાત પરથી લગાવી શકાય છે કે ફેબ્રુઆરી 2025માં કરાચી બંદર પર બાંગ્લાદેશ અને પાકિસ્તાનની નૌકાદળની સંયુક્ત કવાયત થશે. આ કવાયત દર બે વર્ષે થાય છે, પરંતુ બાંગ્લાદેશે છેલ્લા 15 વર્ષથી તેનાથી અંતર જાળવી રાખ્યું હતું. વર્તમાન વચગાળાની સરકારે આ કવાયતમાં ભાગ લેવાની મંજુરી જ આપી નથી, પરંતુ બંગાળની ખાડીમાં પાકિસ્તાન નેવી સાથે સંયુક્ત કવાયતની તૈયારીઓ પણ શરૂ કરી દીધી છે.
બાંગ્લાદેશની વચગાળાની સરકારના નિર્ણયો
મોહમ્મદ યુનુસની વચગાળાની સરકારે પાકિસ્તાની કાર્ગોને ચટગાંવ બંદર પર નિરીક્ષણમાંથી મુક્તિ આપી છે. ઢાકા-ઈસ્લામાબાદ વચ્ચે સીધી ફ્લાઈટ સેવા ફરી શરૂ કરવામાં આવી હતી. એવું માનવામાં આવે છે કે શેખ હસીના સરકારને પછાડવા અને વચગાળાની સરકાર બનાવવામાં પાકિસ્તાનની ગુપ્તચર સંસ્થા ISIએ મહત્વની ભૂમિકા ભજવી છે. બાંગ્લાદેશમાં લાંબા સમયથી સક્રિય પાકિસ્તાન તરફી દળો હવે ખુલ્લેઆમ સામે આવી રહ્યા છે.
ભારત માટે અનેક મોરચે ખતરો છે
બાંગ્લાદેશ અને પાકિસ્તાન વચ્ચે વધી રહેલા સંબંધો ભારત માટે ઘણા મોરચે ખતરો બની શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, સિલીગુડી કોરિડોર, જેને ‘ચિકન નેક’ કહેવામાં આવે છે. ભારતને ઉત્તર-પૂર્વના રાજ્યો સાથે જોડતો આ એકમાત્ર રસ્તો છે. આ ક્ષેત્ર પર પાકિસ્તાન અને બાંગ્લાદેશ તરફથી વ્યૂહાત્મક દબાણ વધી શકે છે. બાંગ્લાદેશમાં કટ્ટરપંથી દળો પહેલેથી જ સક્રિય છે. પાકિસ્તાની પ્રભાવને કારણે આ ખતરો વધુ વધી શકે છે. પાકિસ્તાન-બાંગ્લાદેશ સૈન્ય જોડાણ ભારતના ઉત્તર-પૂર્વ ક્ષેત્રની સ્થિરતા માટે ગંભીર પડકાર બની શકે છે.
