ભારતીય પેટ્રોલિયમ ક્ષેત્ર માટે આખું દૃશ્ય બદલાવાનું છે. માર્ચ 2022 થી રશિયા પાસેથી ઘણું ક્રૂડ ઓઇલ ખરીદી રહેલી ભારતીય પેટ્રોલિયમ કંપનીઓ માટે હવે આવું કરવું સરળ રહેશે નહીં. પરંતુ એવી પૂરી શક્યતા છે કે ભારતીય કંપનીઓ અમેરિકા પાસેથી તેલ ખરીદી વધારશે.
કારણ એ છે કે અમેરિકન પ્રતિબંધોને કારણે ભારતીય કંપનીઓ માટે રશિયા પાસેથી તેલ ખરીદવું વધુ મુશ્કેલ બનશે. સરકારી તેલ કંપની ભારત પેટ્રોલિયમ (BPCL) એ કહ્યું છે કે તે માર્ચ 2025 થી રશિયા પાસેથી તેલ ખરીદવાનું ઘટાડશે.
અમેરિકન ઓઈલ કંપનીઓ માટે ભારત સૌથી મોટું બજાર છે
બીજી બાજુ, વધુ તેલ ઉત્પાદન કરતી અમેરિકન કંપનીઓ માટે ભારત સૌથી મોટું બજાર હશે. નિષ્ણાતો માને છે કે ચીન સાથેના હાલના તણાવપૂર્ણ સંબંધોને જોતાં, ત્યાં અમેરિકન ક્રૂડ ઓઇલના વેચાણમાં બહુ વધારો થવાની શક્યતા ઓછી છે. આવી સ્થિતિમાં, ભારત અમેરિકન ક્રૂડનો સૌથી મોટો ખરીદદાર બનશે.
‘રશિયા પાસેથી વધુ ક્રૂડ ખરીદવું શક્ય નથી’
બીપીસીએલના ડિરેક્ટર (ફાઇનાન્સ) વીઆર ગુપ્તાએ કહ્યું છે કે માર્ચ 2025 થી રશિયન ક્રૂડ લાવવા માટે કાર્ગો ઉપલબ્ધ નથી. આવી સ્થિતિમાં, કંપની માટે ભવિષ્યમાં રશિયા પાસેથી વધુ ક્રૂડ ખરીદવું શક્ય નથી. તેઓ રોકાણ નિષ્ણાતો સાથેની વર્ચ્યુઅલ કોન્ફરન્સમાં બોલી રહ્યા હતા.
31 ટકા તેલ રશિયાથી આયાત કરવામાં આવતું હતું
ઓક્ટોબર-ડિસેમ્બર 2024 ક્વાર્ટરમાં, BPCL દ્વારા આયાત કરાયેલા કુલ ક્રૂડ ઓઇલનો 31 ટકા હિસ્સો રશિયાથી હતો, પરંતુ જાન્યુઆરી-માર્ચ 2025માં, આ હિસ્સો ઘટીને 20 ટકા થઈ જશે. કારણ એ છે કે 10 જાન્યુઆરી, 2025 ના રોજ, અમેરિકાએ રશિયાની બે મોટી તેલ ઉત્પાદક કંપનીઓ અને 183 તેલ વાહકો પર નવા પ્રતિબંધો લાદ્યા છે.
પ્રતિબંધો છતાં રશિયા પાસેથી તેલ ખરીદ્યું
ફેબ્રુઆરી 2022 માં યુક્રેન-રશિયા યુદ્ધ પછી અમેરિકાએ રશિયા પર અનેક પ્રતિબંધો લાદ્યા છે. આ પ્રતિબંધ છતાં, ભારત સતત રશિયા પાસેથી તેલ ખરીદી રહ્યું હતું, પરંતુ હવે સરકારી અધિકારીઓ પણ સ્વીકારી રહ્યા છે કે નવા યુએસ પ્રતિબંધો પછી આવું કરવું સરળ રહેશે નહીં.
અમેરિકા પાસેથી તેલ ખરીદીમાં વધારો થશે!
પેટ્રોલિયમ મંત્રાલયના અધિકારીઓએ જણાવ્યું છે કે નવા યુએસ પ્રતિબંધોની સંભવિત અસરનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે વિવિધ મંત્રાલયો વચ્ચે ચર્ચા ચાલી રહી છે. આગામી થોડા અઠવાડિયામાં આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાંથી તેલ ખરીદવાની અમારી ભાવિ નીતિ અંગે વધુ સ્પષ્ટતા મળે તેવી શક્યતા છે. આ અધિકારી એ શક્યતાને નકારી રહ્યા નથી કે આગામી નાણાકીય વર્ષ દરમિયાન ભારતીય રિફાઇનરીઓને અમેરિકા પાસેથી વધુ તેલ મળી શકે છે.
2021 માં, તેલ ખરીદીમાં યુએસનો હિસ્સો માત્ર 15 ટકા હતો
અહીં એ નોંધવું જોઈએ કે માર્ચ-એપ્રિલ 2022 થી ભારતે રશિયા પાસેથી વધુ તેલ ખરીદવાનું શરૂ કર્યું અને પરિણામ એ આવ્યું કે સાઉદી અરેબિયા, ઇરાકની સાથે ભારતે પણ અમેરિકા પાસેથી ઓછું તેલ ખરીદ્યું. ભારતે 2017 થી અમેરિકન તેલ ખરીદવાનું શરૂ કર્યું હતું, પરંતુ 2021 સુધીમાં, ભારતની કુલ તેલ આયાતમાં અમેરિકાનો હિસ્સો વધીને 15 ટકા થઈ ગયો હતો.
યુક્રેન-રશિયા યુદ્ધ પછી, ભારતે રશિયા પાસેથી તેલ ખરીદીમાં ઘણી વખત વધારો કર્યો. ફેબ્રુઆરી 2022 સુધીમાં, ભારતની કુલ તેલ ખરીદીમાં રશિયાનો હિસ્સો માત્ર 2 ટકા હતો. સ્ટાન્ડર્ડ એન્ડ પુઅર્સ દ્વારા રજૂ કરાયેલા એક અહેવાલ મુજબ, એપ્રિલ-સપ્ટેમ્બર, 2024 ના અર્ધવાર્ષિક ગાળામાં, ભારતે રશિયા પાસેથી દરરોજ સરેરાશ 17 લાખ બેરલ ક્રૂડ ઓઇલ ખરીદ્યું.
રશિયન તેલનો હિસ્સો 41% છે
ભારતની કુલ આયાતમાં રશિયન તેલનો હિસ્સો વધીને 41 ટકા થયો છે. જ્યારે અમેરિકન તેલનો હિસ્સો ઘટીને 5-6 ટકા થઈ ગયો છે. જોકે, અમેરિકા હજુ પણ ભારતને તેલ સપ્લાય કરતા પાંચ સૌથી મોટા દેશોમાં સામેલ છે. અમેરિકન તેલ ખરીદવામાં ભારતીય કંપનીઓ માટે એક ફાયદો એ છે કે તેઓ યુરોપિયન દેશોમાં તેના માટે સરળતાથી એક વિશાળ બજાર શોધી શકશે. પેટ્રોલિયમ મંત્રી હરદીપ સિંહ પુરીએ પણ બે દિવસ પહેલા અમેરિકા પાસેથી વધુ તેલ ખરીદવાની શક્યતા વ્યક્ત કરી છે.
