આયર્ન એક ખનિજ છે જે આપણા શરીર માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. તે હિમોગ્લોબિન બનાવવામાં મદદ કરે છે, જે આપણા લોહીમાં ઓક્સિજનને શરીરના વિવિધ ભાગોમાં લઈ જાય છે. જ્યારે આપણા શરીરમાં આયર્નની ઉણપ હોય છે, ત્યારે આપણને અનેક પ્રકારની સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડી શકે છે.
આયર્નની ઉણપને કારણે થતી સૌથી સામાન્ય સમસ્યા એનિમિયા છે, પરંતુ આ સિવાય, અન્ય ઘણી બીમારીઓ પણ થઈ શકે છે. આ લેખમાં, અમે તમને આયર્નની ઉણપના કારણો, લક્ષણો અને ટાળવાના રસ્તાઓ વિશે વિગતવાર જણાવીશું. ચાલો જાણીએ.
આયર્નની ઉણપના કારણો
આયર્નની ઉણપ ઘણા કારણોસર થઈ શકે છે. પ્રથમ, તે ખોરાકમાં આયર્નના અપૂરતા સ્તરને કારણે હોઈ શકે છે. શાકાહારીઓમાં આયર્નની ઉણપ ખાસ કરીને સામાન્ય છે કારણ કે વનસ્પતિ આધારિત ખોરાકમાં આયર્ન ઓછું હોય છે અને શરીર દ્વારા સરળતાથી શોષાય નહીં.
બીજું, માસિક સ્રાવ દરમિયાન વધુ પડતા રક્તસ્ત્રાવને કારણે સ્ત્રીઓમાં આયર્નની ઉણપ પણ થઈ શકે છે. ગર્ભાવસ્થા અને સ્તનપાન દરમ્યાન સ્ત્રીઓને વધુ આયર્નની જરૂર હોય છે, અને તેની ઉણપ સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે. વધુમાં, પેટ અથવા આંતરડામાં અલ્સર, હરસ અથવા કેન્સર જેવા રોગોને કારણે પણ રક્તસ્ત્રાવ થઈ શકે છે, જે આયર્નની ઉણપનું કારણ બની શકે છે.
આયર્નની ઉણપના લક્ષણો
આયર્નની ઉણપના શરૂઆતના લક્ષણો ઓળખવા ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, જેથી તેનો સમયસર ઇલાજ થઈ શકે. ચાલો જાણીએ.
- થાક અને નબળાઈ: આયર્નની ઉણપ શરીરમાં ઓક્સિજનનો પ્રવાહ ઘટાડે છે, જેના કારણે વ્યક્તિ સતત થાક અને નબળાઈ અનુભવે છે.
- ત્વચા પીળી પડવી: આયર્નની ઉણપથી ત્વચા અને નખ પીળા પડી શકે છે અથવા રંગ બદલાઈ શકે છે.
- શ્વાસ લેવામાં તકલીફ: શરીરમાં ઓક્સિજનનો અભાવ શ્વાસ લેવામાં તકલીફનું કારણ બની શકે છે, ખાસ કરીને શારીરિક પ્રવૃત્તિઓ દરમિયાન.
- માથાનો દુખાવો અને ચક્કર: આયર્નની ઉણપથી મગજને પૂરતો ઓક્સિજન મળતો નથી, જેના કારણે માથાનો દુખાવો અને ચક્કર આવી શકે છે.
- ઝડપી ધબકારા: શરીરમાં ઓક્સિજનની ઉણપને પૂર્ણ કરવા માટે હૃદયને વધુ મહેનત કરવી પડે છે, જેના કારણે હૃદયના ધબકારા વધી શકે છે.
- વાળ ખરવા: આયર્નની ઉણપ વાળના ફોલિકલ્સને નબળા પાડે છે, જેના કારણે વાળ ખરવા લાગે છે.
આયર્નની ઉણપથી થતા ગંભીર રોગો
આયર્નની ઉણપ માત્ર એનિમિયાનું કારણ બની શકે છે, પરંતુ તે ઘણી અન્ય ગંભીર બીમારીઓનું કારણ પણ બની શકે છે. ચાલો જાણીએ.
- હૃદયની સમસ્યાઓ: આયર્નની ઉણપથી હૃદય વધુ મહેનત કરે છે, જેના કારણે હૃદયની નિષ્ફળતા અથવા અનિયમિત ધબકારા જેવી હૃદયની સમસ્યાઓ થઈ શકે છે.
- ગર્ભાવસ્થાની ગૂંચવણો: સગર્ભા સ્ત્રીઓમાં આયર્નની ઉણપને કારણે બાળક અકાળે જન્મી શકે છે, જન્મ સમયે ઓછું વજન થઈ શકે છે અથવા બાળકના વિકાસમાં સમસ્યા થઈ શકે છે.
- રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી પડવી: આયર્નની ઉણપ શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિને નબળી પાડે છે, જેનાથી ચેપ અને રોગોનું જોખમ વધે છે.
- માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર અસર: આયર્નની ઉણપ મગજને પૂરતો ઓક્સિજન મળતો નથી, જેના કારણે ડિપ્રેશન, ચિંતા અને એકાગ્રતાનો અભાવ જેવી સમસ્યાઓ થઈ શકે છે.
આયર્નની ઉણપ અટકાવવાના ઉપાયો
આયર્નની ઉણપને રોકવા માટે કેટલાક સરળ પગલાં લઈ શકાય છે. ચાલો જાણીએ.
- સંતુલિત આહાર: તમારા આહારમાં આયર્નથી ભરપૂર ખોરાકનો સમાવેશ કરો. માંસ, માછલી, ઈંડા, લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજી, કઠોળ અને સૂકા ફળો આયર્નના સારા સ્ત્રોત છે. નારંગી, લીંબુ અને ટામેટાં જેવા વિટામિન સીથી ભરપૂર ખોરાક આયર્નનું શોષણ વધારવામાં મદદ કરે છે.
- આયર્ન સપ્લિમેન્ટ્સ: જો ખોરાકમાંથી પૂરતું આયર્ન ન મળે, તો ડૉક્ટરની સલાહ પર આયર્ન સપ્લિમેન્ટ્સ લઈ શકાય છે. જોકે, આ પૂરક દવાઓ ડૉક્ટરની સલાહ લીધા વિના ન લેવી જોઈએ.
- નિયમિત પરીક્ષણો: નિયમિત રક્ત પરીક્ષણો કરાવીને આયર્નના સ્તરનું નિરીક્ષણ કરો. આનાથી, આયર્નની ઉણપ સમયસર શોધી શકાય છે.
- રક્તસ્ત્રાવને નિયંત્રિત કરો: જો તમને વધુ પડતું રક્તસ્ત્રાવ થતું હોય, તો તેની સારવાર લો. જો માસિક સ્રાવ દરમિયાન વધુ પડતું રક્તસ્ત્રાવ થતું હોય તો ડૉક્ટરની સલાહ લો.
- ગર્ભાવસ્થામાં ખાસ કાળજી: સગર્ભા સ્ત્રીઓએ તેમના આહારમાં આયર્નથી ભરપૂર ખોરાકનો સમાવેશ કરવો જોઈએ અને ડૉક્ટરની સલાહ પર આયર્ન સપ્લિમેન્ટ્સ લેવા જોઈએ.
