હરિયાણાના મુખ્યમંત્રીનો એક વીડિયો સોશિયલ મીડિયા પર વાયરલ થઈ રહ્યો છે. જેમાં મુખ્યમંત્રી નાયબ સિંહ યમુના નદીનું પાણી પીતા જોવા મળે છે. જે બાદ સોશિયલ મીડિયા પર ઘણી ચર્ચા થઈ રહી છે કે શું આ રીતે યમુનાનું પાણી પીવું યોગ્ય છે. કારણ કે જેમ તમે જાણો છો તેમ યમુનાનું પાણી ખૂબ જ ગંદુ છે અને રાજકીય પક્ષો ઘણીવાર તેની સફાઈ અંગે રાજકારણ કરતા રહે છે. આજે આપણે વિગતવાર વાત કરીશું કે શું યમુનાનું પાણી સાફ કર્યા વિના પીવું યોગ્ય છે?
યમુના નદીમાં અનેક પ્રકારના કચરાનું મિશ્રણ
ભારતની રાજધાની દિલ્હી નજીક વહેતી યમુના નદીના કેટલાક ભાગો પર ફરી એકવાર ઝેરી ફીણનું જાડું સ્તર રચાયું છે. યમુનાની સફાઈ પર રાજકારણ ચાલી રહ્યું છે પરંતુ સામાન્ય લોકો હજુ પણ રાહ જોઈ રહ્યા છે કે તેની સફાઈનું કામ ક્યારે શરૂ થશે. યમુના નદીમાં ગટર અને ફેક્ટરીના કચરાનું મિશ્રણ, યમુના નદીના કેટલાક ભાગો પર સફેદ ફીણ બન્યું છે.
યમુના નદીના કારણે અનેક રોગોનું જોખમ વધે છે
યમુના પવિત્ર નદી ગંગાની ઉપનદી છે. જે હિમાલયથી લગભગ ૮૫૫ માઇલ (૧,૩૭૬ કિલોમીટર) દક્ષિણમાં અનેક રાજ્યોમાંથી વહે છે. આ તીખા ફીણમાં એમોનિયા અને ફોસ્ફેટનું પ્રમાણ વધુ હોય છે. જેના કારણે શ્વસન અને ત્વચા સંબંધિત રોગો થઈ શકે છે. ગંદા પાણીએ નવી દિલ્હીના 20 મિલિયનથી વધુ રહેવાસીઓને બીમાર બનાવ્યા છે.
યમુના નદીનું પાણી ફીણમાં કેમ ફેરવાય છે?
દિલ્હીમાં યમુના જ્યાંથી પસાર થાય છે, ત્યાં મોટી સંખ્યામાં કારખાનાઓ છે. જેનો રાસાયણિક કચરો ફિલ્ટર કર્યા વિના યમુનાના પાણીમાં ભળી જાય છે. શહેરનું ગંદુ પાણી પણ સીધું નદીમાં વહે છે, જેના કારણે પાણી કાળું થઈ જાય છે અને ફીણ બનવા લાગે છે. નિષ્ણાતોના મતે, ડિટર્જન્ટમાં ઘરેલું અને ઔદ્યોગિક કચરામાંથી મળતા ફોસ્ફેટ્સ અને સર્ફેક્ટન્ટ્સ હોય છે, જે ફોમિંગ વધારવાનું કામ કરે છે.
આ રસાયણો યમુના નદીના પાણીની સપાટીના તણાવને ઘટાડે છે, જેનાથી પરપોટા અને ફીણ બને છે. શુદ્ધિકરણ ન કરાયેલ ગટરમાં, નાઈટ્રેટ્સ અને ફોસ્ફેટ્સથી થતા પ્રદૂષણનું સ્તર અનેકગણું વધી જાય છે અને વધુ ફીણ બને છે. વૈજ્ઞાનિકો પણ એક ખાસ પ્રકારના ફિલામેન્ટસ બેક્ટેરિયાને આ ફીણનું કારણ માને છે.
બાયો નિષ્ણાતો કહે છે કે જ્યારે યમુના નદી દિલ્હી છોડીને જાય છે, ત્યારે ઓક્સિજનનું સ્તર શૂન્ય હોય છે અને મળનું સૂચક 9 લાખ સુધી હોય છે. આ સ્તર ફક્ત માણસો માટે જ નહીં, પણ પ્રાણીઓ માટે પણ ખતરનાક છે. નિષ્ણાતોના મતે, યમુના નદીમાં બનેલા સફેદ ફીણમાં એમોનિયા અને ફોસ્ફેટનું પ્રમાણ વધુ હોય છે, જે હાનિકારક કાર્બનિક પદાર્થો છે. આ સ્વાસ્થ્યને ખરાબ અસર કરી શકે છે.
યમુનાનું પાણી નહાવા અને પીવાથી થતી હાનિકારક અસરો
- શ્વાસ લેવામાં તકલીફ અથવા શ્વસન રોગોનું જોખમ
- ગળું દુ:ખાવો
- આંખમાં બળતરા
- ત્વચામાં બળતરા, ફોલ્લીઓ અને એલર્જી
- લીવર અને કિડની પણ જોખમમાં છે
- જૂના રોગો ફરી દેખાઈ શકે છે
યમુનાના પાણીમાં સ્નાન કરતા પહેલા અને પછી શું કરવું?
- સ્નાન કરતા પહેલા પાણીની ગુણવત્તા તપાસો.
- નહાવા માટે યોગ્ય જગ્યા પસંદ કરો; એવી જગ્યાએ સ્નાન કરો જ્યાં ફીણ ઓછું હોય અને પાણી ઓછું ગંદુ લાગે.
- સ્નાન કર્યા પછી ત્વચાને સારી રીતે સાફ કરો.
- સ્નાન કર્યા પછી લાંબા સમય સુધી ભીના કપડાંમાં ન રહો.
- સ્નાન કર્યા પછી શરીરને સારી રીતે સાફ કરો.
- નહાવા માટે બનાવેલા કપડાં પહેરીને સ્નાન કરો.
- સ્નાન કરતા પહેલા અને પછી હાથ ધોવા.
- સ્નાન કરતી વખતે મોં અને નાક બંધ રાખો.
- સ્નાન કર્યા પછી જો કોઈ સમસ્યા હોય તો તાત્કાલિક ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરો.
