Hum Apke He Kon: જ્યારે 1991માં દેશમાં આર્થિક ઉદારીકરણનો સમયગાળો શરૂ થયો, ત્યારે તેની માત્ર અર્થવ્યવસ્થા પર જ નહીં પરંતુ સમાજ પર પણ ઊંડી અસર પડી. ઉદારીકરણને કારણે વિદેશી ફિલ્મો અને સિરિયલો પણ સુલભ બની. આનાથી પશ્ચિમની બારી ખુલી. ત્યાંની સંસ્કૃતિનો પરિચય થયો.
‘હમ આપકે હૈ કૌન’ને 30 વર્ષ પૂરા થયા
ભારતીય મનોરંજન જગતને પણ અસર થઈ હતી. પશ્ચિમને આધુનિક કહેવાની ચર્ચા શરૂ થઈ. પરિણામ એ આવ્યું કે આપણો સમાજ સંયુક્ત કુટુંબમાંથી વિભક્ત કુટુંબમાં ગયો. ખોરાકની આદતો અને કપડાંમાં ફેરફાર દેખાતા હતા. હિન્દી સિનેમા પણ આનાથી અછૂત નથી રહી. નાયિકાઓના વસ્ત્રો પશ્ચિમની તર્જ પર બનવા લાગ્યા. સમાજ અને સિનેમા બંનેમાં પશ્ચિમનું આંધળું અનુકરણ શરૂ થયું એમ કહેવું ખોટું નહીં હોય. આવી સ્થિતિમાં 1994માં એક ફિલ્મ આવે છે, ‘હમ આપકે હૈ કૌન’.
પરંપરા સ્થાપિત કરી
આ ફિલ્મ માત્ર વ્યાપારી રીતે જ સફળ ન રહી પરંતુ ભારતીય પરિવારની પરંપરા પણ સ્થાપિત કરી. સૂરજ બડજાત્યાએ આ ફિલ્મ લખી અને નિર્દેશિત કરી છે. બડજાત્યા પરિવાર પારિવારિક ફિલ્મો બનાવવા માટે જાણીતો છે. ‘હમ આપકે હૈ કૌન’ ફિલ્મમાં જે રીતે લગ્ન અને બેબી શાવરની વિધિઓ બતાવવામાં આવી હતી, તેણે ભારતીય જનતાને ઊંડો પ્રભાવિત કર્યો હતો. ફિલ્મની નાયિકા માધુરી દીક્ષિતે જે રીતે બબલી ગર્લ નિશાની ભૂમિકા ભજવી હતી અથવા આ ધાર્મિક વિધિઓમાં ભાગ લીધો હતો, તેણે હિન્દુ પરિવારોમાં આ ધાર્મિક વિધિઓ સ્થાપિત કરી હતી.
એક એવી ફિલ્મ જે તમને તમારા મૂળ તરફ પાછા ફરવા મજબૂર કરે છે.
લગ્નોમાં વરરાજાના ચંપલ છુપાવવા અને ભાભી દ્વારા તેના ભાવિ સાળા પાસેથી ચંપલના બદલામાં પૈસા માંગવા, વરના છોકરાઓના ચંપલની શોધ કરવી અને પછી વર-કન્યા વચ્ચેના ઝઘડાઓ પ્રકાશમાં આવ્યા. આ ફિલ્મની વિશેષતા તરીકે. ત્યારે માધુરી દીક્ષિતે એક ઈન્ટરવ્યુમાં કબૂલ્યું હતું કે આ ફિલ્મ દર્શકોને તેમના મૂળમાં પાછા ફરવા માટે પ્રેરિત કરે છે અને સમગ્ર પરિવારને સાથે રહેવા અને જીવવાનું શીખવે છે.
આ ફિલ્મને ધ્યાનમાં લઈએ તો તેમાં ન તો કોઈ વિલન છે, ન તો કોઈ લડાઈ છે, ન તો કોઈ ખૂનામરકી છે કે ન તો કોઈ ગોળીબાર છે. આ ફિલ્મમાં મધુર સંગીત અને ગીતો છે. લતા મંગેશકરના અવાજમાં ‘મે ની મે’ અને લતા અને એસ. પી. બાલાસુબ્રહ્મણ્યમનું યુગલ ગીત ‘દીદી તેરા દીવાર દિવાના’ ખૂબ લોકપ્રિય થયું હતું.
પોશાકને પણ ઓળખ મળી
વર્ષોથી અને અત્યારે પણ આ ગીતો લગ્ન વખતે ચોક્કસ સાંભળવામાં આવે છે. ફિલ્મના નિર્માણ દરમિયાન, જ્યારે ખબર પડી કે ફિલ્મમાં 14 ગીતો છે, ત્યારે ફિલ્મ નિષ્ણાતોએ તેમને ઘણા બધા ગણ્યા, પરંતુ દર્શકોએ તરત જ આ મધુર ગીતોને સ્વીકારી લીધા. ગીતો ઉપરાંત આ ફિલ્મે ભારતીય પોશાકની સ્થાપના કરી. તમને યાદ હશે કે માધુરી દીક્ષિતે ‘હમ આપકે હૈ કૌન’માં પહેરેલી જાંબલી ભરતકામવાળી સાડી કેટલી લોકપ્રિય બની હતી.
સ્ટ્રિંગ અને હેવી કુંદન નેકલેસ સાથે મેચિંગ બેકલેસ બ્લાઉઝ સાથેની સાડી. માધુરીની સાડી પહેરવાની સ્ટાઈલ એટલે સીધો પલ્લુ. આ ફિલ્મના પોસ્ટર પર માધુરી દીક્ષિતને આ સાડીમાં બતાવવામાં આવી હતી તે કારણ વગર નથી. અત્યારે પણ તે રંગ, તેના પર કરવામાં આવતી ભરતકામ, બ્લાઉઝ લગ્ન સમારંભોમાં મહિલાઓની પસંદગી છે.
આ ફિલ્મ સંયુક્ત કુટુંબના ખ્યાલને મજબૂત બનાવે છે
‘હમ આપકે હૈ કૌન’ સાથે, માધુરીએ માત્ર એક ભારતીય મહિલા તરીકેની પોતાની છબીને મજબૂત બનાવી નથી પરંતુ પશ્ચિમી પોશાકના વધતા વલણ પર પણ બ્રેક લગાવી છે. ભારતીય પારિવારિક મૂલ્યોને પણ આ ફિલ્મમાં એવી રીતે દર્શાવવામાં આવ્યા છે કે દર્શકો પ્રભાવિત થઈ શકે. ફિલ્મમાં પૂજાનું પાત્ર ભજવી રહેલી રેણુકા શહાણે અકસ્માતનો શિકાર બને છે, ત્યારબાદ પરિવારે પૂજાના નાના બાળકની ખાતર નિશાના લગ્ન પૂજાના પતિ સાથે કરાવવાનું નક્કી કર્યું.
પૂજા તૈયાર થઈ જાય છે, પરંતુ એક નાટકીય ઘટનામાં પૂજા અને પ્રેમ લગ્ન કરી લે છે. પૂજા અને પ્રેમ પહેલી મુલાકાતથી જ એકબીજા પ્રત્યે આકર્ષાયા હતા. ભાભીના બહેન પ્રત્યેના પ્રેમની વાતો પણ ભારતીય સમાજમાં ઘણી સાંભળવા મળી છે. એકંદરે, ‘હમ આપકે હૈ કૌન’ સંયુક્ત કુટુંબના ખ્યાલને મજબૂત બનાવે છે. આ ફિલ્મના વિઝ્યુઅલ્સ, ડાયલોગ્સની ડિલિવરી, નાયિકાના કપડાં અને ઝવેરાત, તેણીએ જે રીતે પહેર્યું હતું, ગીતો અને સંગીત એ બધા એવા આકર્ષક કોલાજ ઘટકો હતા જેણે અત્યાર સુધી ભારતીય પ્રેક્ષકોને મંત્રમુગ્ધ કર્યા છે.
