ઉત્તરાખંડના ચમોલી જિલ્લામાં સ્થિત જોશીમઠ, જે ગયા વર્ષે ભૂસ્ખલન અને જમીન ધસી જવાની ગંભીર સમસ્યાનો ભોગ બન્યું હતું, તે હવે પુનઃનિર્માણ અને પુનઃવિકાસ માટે તૈયાર થઈ રહ્યું છે. આ માટે કેન્દ્ર સરકારે 1700 કરોડ રૂપિયાની “રિકવરી ઓફ રિકન્સ્ટ્રક્શન” યોજનાને મંજૂરી આપી છે. મુખ્ય પ્રધાન પુષ્કર સિંહ ધામીએ આ નિર્ણય માટે વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહનો આભાર વ્યક્ત કર્યો હતો . જોશીમઠ છેલ્લા ઘણા વર્ષોથી જમીન પડવાની સમસ્યા સાથે સંઘર્ષ કરી રહ્યું છે. જાન્યુઆરી 2023માં પરિસ્થિતિ અત્યંત ગંભીર બની હતી, જ્યારે 65% ઘરોને નુકસાન થયું હતું. ઇમારતો અને મકાનોની દીવાલો પર મોટી તિરાડો જોવા મળી હતી, જેના કારણે 1000થી વધુ લોકો વિસ્થાપિત થયા હતા. આ ઘટનાઓને પગલે વિસ્તારમાં ભયનો માહોલ સર્જાયો હતો.
જિયોલોજિકલ સર્વે ઓફ ઈન્ડિયા (GSI)ના રિપોર્ટ અનુસાર, જોશીમઠનો વિસ્તાર ભૂસ્ખલન વિસ્તાર પર સ્થિત છે. અહીંની અંદરની સપાટી ખડકાળ નથી પરંતુ રેતી અને પથ્થરોના સંચય પર આધારિત છે, જે તેને નબળી બનાવે છે. 1976ના મિશ્રા સમિતિના અહેવાલમાં પણ જોશીમઠની ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય રચનાને ખતરનાક ગણાવી હતી. મુખ્ય પ્રધાન પુષ્કર સિંહ ધામીએ આ પ્રોજેક્ટને વિસ્તારના પુનર્વિકાસ માટે એક મહત્વપૂર્ણ પગલું ગણાવ્યું હતું.
તેમણે કહ્યું, ‘નગરપાલિકા અને તેના અધ્યક્ષ જોશીમઠના પુનઃનિર્માણમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવશે. કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા મંજૂર કરવામાં આવેલી રકમનો ટૂંક સમયમાં ઉપયોગ કરવામાં આવશે. સીએમ ધામીએ વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો કે આ યોજના માત્ર જોશીમઠના પુનર્વસનમાં મદદ કરશે નહીં પરંતુ ત્યાંના રહેવાસીઓ માટે કાયમી ઉકેલ પણ આપશે. તેમણે એમ પણ કહ્યું કે જોશીમઠની સમસ્યાઓના કાયમી ઉકેલની ખાતરી કરવા રાજ્ય સરકાર પ્રતિબદ્ધ છે.
2023ની દુર્ઘટનાએ સરકારને મજબૂર કરી
જોશીમઠની સમસ્યાઓ માત્ર જમીનના પતન સુધી મર્યાદિત નથી. આ વિસ્તારમાં ભૂસ્ખલન અને પૂર જેવી કુદરતી આફતો સામાન્ય છે. નિષ્ણાતો માને છે કે વાતાવરણમાં ફેરફાર, અનિયંત્રિત બાંધકામ અને સપાટી પર વધતું દબાણ પરિસ્થિતિને વધુ ખરાબ કરી રહ્યું છે. જાન્યુઆરી 2023માં સર્જાયેલી દુર્ઘટનાએ કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકાર બંનેને પરિસ્થિતિની ગંભીરતા ધ્યાનમાં લેવાની ફરજ પાડી હતી. ત્યારબાદ અસરગ્રસ્ત વિસ્તારોમાંથી સેંકડો પરિવારોને સુરક્ષિત સ્થળોએ ખસેડવામાં આવ્યા હતા.
કેન્દ્ર સરકારે જોશીમઠ દુર્ઘટનાને રાષ્ટ્રીય આપત્તિ તરીકે જાહેર કરી હતી અને તેના પુનઃવિકાસ માટે નિષ્ણાતોની ટીમની રચના કરી હતી. કેન્દ્ર તરફથી મંજૂર કરાયેલ રૂ. 1700 કરોડની રકમ સાથે આ વિસ્તારમાં નવી રહેણાંક ઇમારતો, રસ્તાઓ, ડ્રેનેજ સિસ્ટમ્સ અને અન્ય માળખાકીય સુવિધાઓનું નિર્માણ કરવામાં આવશે.
‘પુનઃવિકાસને કારણે સ્થાનિક લોકો સુરક્ષિત રહેશે’
સરકાર માને છે કે પુનઃવિકાસ યોજના જોશીમઠના રહેવાસીઓને સુરક્ષિત અને સ્થિર જીવન જીવવાની તક પૂરી પાડશે. આ યોજના અંતર્ગત ભવિષ્યમાં આવી દુર્ઘટના ન બને તે માટે વૈજ્ઞાનિક અભિગમ અપનાવીને બાંધકામ કરવામાં આવશે. જોશીમઠનો આ પુનઃવિકાસ પ્રોજેક્ટ ન માત્ર નવા યુગની શરૂઆત કરશે પરંતુ કુદરતી આફતો પછી કેવી રીતે પુનઃનિર્માણ કરી શકાય તેનું ઉદાહરણ પણ બનાવશે.
