હિન્દુ ધર્મમાં એકાદશીનું ખૂબ મહત્વ છે. એકાદશી તિથિ ભગવાન વિષ્ણુને સમર્પિત છે. આ શુભ દિવસે ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા વિધિપૂર્વક કરવામાં આવે છે. એકાદશી મહિનામાં બે વાર આવે છે. એક કૃષ્ણ પક્ષમાં અને એક શુક્લ પક્ષમાં. એક વર્ષમાં કુલ 24 એકાદશીઓ આવે છે. ભાદ્રપદ મહિનાના કૃષ્ણ પક્ષની એકાદશીને ઈન્દિરા એકાદશી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. ધાર્મિક માન્યતાઓ અનુસાર એકાદશીનું વ્રત કરવાથી તમામ મનોકામનાઓ પૂર્ણ થાય છે અને મૃત્યુ પછી મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે.
ધાર્મિક માન્યતા છે કે ઈન્દિરા એકાદશી વ્રતના મહિમાને કારણે પિતૃઓને યમલોકમાં ત્રાસ સહન કરવો પડતો નથી અને તેમને મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ દિવસે વ્રત રાખવાથી અને એકાદશીનું શ્રાદ્ધ કરવાથી અને શ્રી હરિની પૂજા કરવાથી સાત પેઢીના પિતૃઓ તેમના પાપોમાંથી મુક્ત થાય છે. નરકમાં ગયેલા પૂર્વજોનો ઉદ્ધાર થાય છે. આ દિવસે ભગવાન વિષ્ણુના સ્વરૂપ શાલિગ્રામની વિશેષ પૂજા કરવામાં આવે છે. એકાદશીના દિવસે ચોખાનું સેવન વર્જિત છે. ચાલો આજે જાણીએ કે શા માટે આ દિવસે ચોખાનું સેવન ન કરવું જોઈએ…
ધાર્મિક કારણો
એક દંતકથા અનુસાર, તેમની માતાના ક્રોધથી બચવા માટે, મહર્ષિ મેધાએ તેમનું શરીર છોડી દીધું અને તેમનું શરીર પૃથ્વીમાં સમાઈ ગયું. જે દિવસે મહર્ષિ મેધાનો એક ભાગ પૃથ્વીમાં પ્રવેશ્યો તે દિવસે એકાદશી તિથિ હતી. એવું માનવામાં આવે છે કે મહર્ષિ વેદની ઉત્પત્તિ ચોખા અને જવના રૂપમાં થઈ હતી. તેથી એકાદશીના દિવસે ચોખા ખાવાની મનાઈ છે.
વૈજ્ઞાનિક કારણો
વૈજ્ઞાનિક તથ્યો મુજબ ચોખામાં જળ તત્વનું પ્રમાણ ઘણું વધારે હોય છે. ચંદ્ર પણ પાણી પર વધુ પ્રભાવ ધરાવે છે. ચોખાનું સેવન કરવાથી શરીરમાં પાણીની માત્રા વધે છે. જેના કારણે મન વિચલિત અને અશાંત થઈ જાય છે. જ્યારે મન અશાંત હોય ત્યારે ઉપવાસના નિયમોનું પાલન કરી શકાતું નથી, તેથી એકાદશીના દિવસે ચોખા ખાવાની મનાઈ છે.
