બંગાળનો મુર્શિદાબાદ જિલ્લો આ દિવસોમાં હેડલાઇન્સમાં છે. આ સ્થળ ભારતના ઇતિહાસમાં ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ સ્થાન ધરાવે છે. તે પ્લાસીના પ્રથમ યુદ્ધ સાથે સંબંધિત છે જે 23 જૂન 1757 ના રોજ થયું હતું. જેમાં બ્રિટિશ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની અને બંગાળના નવાબ સિરાજ-ઉદ-દૌલા વચ્ચે નિર્ણાયક યુદ્ધ થયું હતું. આમાં, સેનાપતિ મીર જાફર, તેના દરબારીઓ અને રાજ્યના શ્રીમંત જગત શેઠના વિશ્વાસઘાતને કારણે, નવાબની સેનાનો ખરાબ રીતે પરાજય થયો. પરિણામે, અંગ્રેજોએ ભારતમાં પગપેસારો કર્યો.
મીર જાફર સાથે દગો કરવાના બદલામાં, અંગ્રેજોએ તેમને બંગાળના નવાબનું સિંહાસન આપ્યું. જેમણે બંગાળને બરબાદ કરવામાં કોઈ કસર છોડી ન હતી. જોકે, થોડા સમય પછી અંગ્રેજો તેના દુશ્મન બની ગયા.
પહેલા જાણો કે સિરાજ-ઉદ-દૌલા કોણ હતા?
મિર્ઝા મોહમ્મદ સિરાજ-ઉદ-દૌલા બંગાળના છેલ્લા નવાબ હતા. ૧૭૩૩માં મુર્શિદાબાદના એક કુલીન પરિવારમાં જન્મેલા સિરાજુદ્દીન ખૂબ જ નાની ઉંમરે બંગાળના નવાબ બન્યા. ૧૭૫૬માં જ્યારે તેમણે નવાબનું સિંહાસન સંભાળ્યું, તે જ સમયે અંગ્રેજો પણ ભારતમાં પોતાની પકડ મજબૂત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા હતા. સિરાજ-ઉદ્દ-દૌલાના પહેલાથી જ અંગ્રેજો સાથે સારા સંબંધો નહોતા. નવાબ બનતાની સાથે જ સિરાજ-ઉદ-દૌલાએ અંગ્રેજોના મુખ્ય મથકોમાંથી એક ફોર્ટ વિલિયમ પર કબજો કરી લીધો. કબજા પછી, સિરાજ-ઉદ-દૌલાએ ૧૪૬ બ્રિટિશ અધિકારીઓને એક નાના ઓરડામાં બંધ કરી દીધા. જેમાંથી ફક્ત 23 જ બચી શક્યા.
મીર જાફરનો વિશ્વાસઘાત
મીર જાફર નવાબ સિરાજ-ઉદ-દૌલાનો વિશ્વાસુ અને સેનાપતિ હતો. પરંતુ નવાબ બનવાના લોભમાં તેમણે અંગ્રેજોને ટેકો આપ્યો. બન્યું એવું કે પ્લાસીના યુદ્ધ પહેલા, અંગ્રેજોને જાસૂસો દ્વારા ખબર પડી ગઈ કે કોને તેમના પક્ષમાં લાવી શકાય છે. જ્યારે જાસૂસોએ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીના કમાન્ડર રોબર્ટ ક્લાઇવને મીર જાફરની નવાબ બનવાની મહત્વાકાંક્ષા વિશે જાણ કરી, ત્યારે તે ખૂબ જ ખુશ થયો. તેણે મીર જાફરને બંગાળનો નવાબ બનાવવાની લાલચ આપી.
આ પછી ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીએ મુર્શિદાબાદ પર હુમલો કર્યો. નવાબ સિરાજ-ઉદ્દ-દૌલાની સેના પણ મોરચા તરફ આગળ વધી. પરંતુ નવાબ જે સમસ્યાનો સામનો કરી રહ્યા હતા તે એ હતી કે તેઓ અંગ્રેજો સામે પોતાની આખી સેના મોકલી શકતા ન હતા. તેથી, તે એક ટુકડી સાથે પ્લાસી પહોંચ્યો અને મુર્શિદાબાદથી લગભગ 27 કિમી દૂર છાવણી કરી. આ દરમિયાન, તેમના વિશ્વાસુ ગણાતા મીર મદનનું પણ મૃત્યુ થયું. આ પછી તેણે મીર જાફરને સંદેશ મોકલ્યો. મીર જાફરે અહીં જ પોતાની યુક્તિ રમી. તેમણે કહ્યું કે યુદ્ધ બંધ થવું જોઈએ. નવાબે અહીં ભૂલ કરી. નવાબ પોતાના સૈન્ય સાથે છાવણીમાં પાછા ફરતા જ. તેવી જ રીતે, મીર જાફરે રોબર્ટ ક્લાઇવને હુમલો કરવા માટે સંદેશ મોકલ્યો. આ અચાનક થયેલા હુમલાથી નવાબની સેના સ્તબ્ધ અને વિખેરાઈ ગઈ.
મીર જાફરના દીકરાએ નવાબની હત્યા કરી.
અંગ્રેજોએ કાબુ મેળવતાં નવાબ ભાગી છૂટ્યો અને ભાગી ગયો. પરંતુ મીર જાફરના પુત્ર મીરાને તેની હત્યા કરી દીધી. આ સાથે, મીર જાફરને બંગાળનો નવાબ બનાવવામાં આવ્યો. પણ તે કંપનીનો કટ્ટર માણસ હતો. એવું કહેવાય છે કે તેમના શાસનકાળ દરમિયાન કંપનીના અધિકારીઓએ બંગાળમાં મોટા પાયે લૂંટ ચલાવી હતી.
