Chhatrapati Shivaji: છત્રપતિ શિવાજી મહારાજનો વાઘનો પંજો બ્રિટનની રાજધાની લંડનથી ભારતની આર્થિક રાજધાની મુંબઈ પહોંચી ગયો છે. ગયા વર્ષે મહારાષ્ટ્રની એકનાથ શિંદે સરકારે વાઘના પંજાને પરત લાવવાના પ્રયાસો શરૂ કર્યા હતા. આખરે 17મી જુલાઈની સવારે લંડનથી બાગ નાખ મુંબઈ એરપોર્ટ પર પહોંચ્યો. તમને જણાવી દઈએ કે 1659ના યુદ્ધમાં છત્રપતિ શિવાજી મહારાજે આ વાઘના નખના એક ફટકાથી અફઝલનું કામ પૂરું કર્યું હતું અને પોતાની સુરક્ષા કરી હતી. આ ઘટનાએ મરાઠા સામ્રાજ્યના ભવિષ્યને એક અલગ દિશામાં ફેરવી દીધું.
શિવાજી મહારાજના વાળના નખ માટે ‘બુલેટ પ્રૂફ’ કવર
મહારાષ્ટ્રના સાંસ્કૃતિક મંત્રી સુધીર મુનગંટીવારે બુધવારે કહ્યું હતું કે છત્રપતિ શિવાજી દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતા વાઘના પંજાના આકારનું શસ્ત્ર ‘વાઘ નાખ’ બુધવારે લંડનના મ્યુઝિયમમાંથી મુંબઈ લાવવામાં આવ્યું હતું. આ વાઘ નાખને હવે પશ્ચિમ મહારાષ્ટ્રના સતારા લઈ જવામાં આવશે, જ્યાં તેને 19 જુલાઈથી પ્રદર્શિત કરવામાં આવશે. રાજ્યના આબકારી મંત્રી શંભુરાજ દેસાઈએ મંગળવારે કહ્યું હતું કે સાતારામાં વાઘા નાખનું ભવ્ય સ્વાગત કરવામાં આવશે. તેણે પત્રકારોને કહ્યું હતું કે લંડનના મ્યુઝિયમમાંથી લાવવામાં આવનાર આ હથિયારમાં ‘બુલેટ પ્રૂફ’ કવર હશે.
આખરે શિવાજીએ અફઝલ ખાનનું પેટ કેમ કાપી નાખ્યું?
ઈતિહાસકારોના મતે, 1659માં શિવાજી મહારાજે બીજાપુર સલ્તનતના કમાન્ડર અફઝલ ખાનને તેના વાઘના પંજામાંથી એક જ પ્રહારથી ફાડી નાખ્યો હતો. પછી બીજાપુર સલ્તનતના વડા આદિલ શાહ અને શિવાજી વચ્ચે યુદ્ધ ચાલી રહ્યું હતું. અફઝલ ખાને કપટથી શિવાજીને મારી નાખવાની યોજના બનાવી હતી અને તેને મળવા બોલાવ્યો હતો. શિવાજીએ અફઝલખાનનું આમંત્રણ સ્વીકાર્યું. જ્યારે તંબુમાં તેમની બેઠક દરમિયાન તેણે શિવાજીને પીઠમાં છરા મારવાનો પ્રયાસ કર્યો, ત્યારે પહેલેથી જ સાવધ શિવાજીએ તેના વાઘના પંજા વડે એક જ ફટકા વડે અફઝલનું પેટ ફાડી નાખ્યું. ત્યારથી શિવાજીની વાઘની ખીલી બહાદુરીનું પ્રતીક બની રહી છે.
મહારાષ્ટ્રમાં 350 વર્ષ પછી વાઘના નખનું રાજકારણ
તેના પ્રયાસો દ્વારા, મહારાષ્ટ્ર સરકારે વાઘનો પંજો પાછો લાવ્યો છે જેના વડે છત્રપતિ શિવાજી મહારાજે 1659માં આદિલશાહી સલ્તનતના કમાન્ડર અફઝલ ખાનને મારી નાખ્યો હતો. આ વાઘનો પંજો બ્રિટનના એક મ્યુઝિયમમાં રાખવામાં આવ્યો હતો. રાજ્ય સરકારે જી-20 બેઠકોમાં આનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો અને બ્રિટિશ સરકારે તે આપવા સંમતિ આપી હતી. આ વાઘના પંજા હવે ભારતમાં આવી રહ્યા છે. જો કે, આને લઈને રાજનીતિ પણ શરૂ થઈ ગઈ છે અને શિવસેના (UBT) નેતાઓએ આ વાઘના નખ શિવાજીના વાળના નખ પર સવાલો ઉઠાવ્યા છે.
આ મુદ્દે ઈતિહાસકારે શું કહ્યું?
મહારાષ્ટ્રના કોલ્હાપુરના ઈતિહાસ નિષ્ણાત ઈન્દ્રજીત સાવંતે કહ્યું છે કે મહારાષ્ટ્ર સરકાર લંડનથી જે વાઘના નખ લાવી રહી છે તે અસલી નથી કારણ કે વર્ષ 1919 સુધી મહારાષ્ટ્રના સતારામાં તેમના વંશજોના મહેલમાં શિવાજી મહારાજના વાઘના નખ હતા. જો કે, 1919 થી વાઘના પંજાના કોઈ નિશાન મળ્યા નથી. મહારાષ્ટ્ર સરકાર દ્વારા લાવવામાં આવેલ વાઘનો પંજો એક બ્રિટિશ અધિકારીને ભેટમાં આપવામાં આવ્યો હતો અને બાદમાં તેણે તેને લંડન મ્યુઝિયમને સોંપી દીધો હતો. આ રીતે જોવામાં આવે તો, બંને પક્ષોના પોતપોતાના દાવા અને પોતપોતાની દલીલો છે.
શિવાજીએ સૌ પ્રથમ તેનો ઉપયોગ કર્યો હતો?
કહેવાય છે કે બાગ નખ નામના આ હથિયારનો ઉપયોગ સૌપ્રથમ છત્રપતિ શિવાજી મહારાજે કર્યો હતો. બાગ નાખ એ એક પ્રકારનું હથિયાર છે, જેનો ઉપયોગ આત્મરક્ષા માટે થાય છે. તેને એવી રીતે ડિઝાઇન કરવામાં આવ્યું છે કે તે આખી મુઠ્ઠીમાં ફિટ થઈ શકે. તે સ્ટીલ અને અન્ય ધાતુઓમાંથી બનાવવામાં આવે છે. તેની પાસે ચાર પોઇન્ટેડ સળિયા છે જે વાઘના પંજા જેવા ઘાતક અને તીક્ષ્ણ છે અને તેની બંને બાજુએ બે વીંટી છે. તે હાથની પ્રથમ અને ચોથી આંગળીઓ પર પહેરવામાં આવે છે અને મુઠ્ઠીમાં યોગ્ય રીતે ફિટ થાય છે. તે એટલું ઘાતક છે કે તે એક જ ફટકામાં કોઈને પણ મારી શકે છે.
શું વાઘનો પંજો અંગ્રેજ અધિકારીને આપવામાં આવ્યો હતો?
એવું કહેવાય છે કે શિવાજી મહારાજની વાઘની ખીલી મરાઠા સામ્રાજ્યની રાજધાની સાતારામાં હતી, પરંતુ મરાઠા પેશ્વાએ તે ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીના અધિકારી જેમ્સ ગ્રાન્ટ ડફને 1818માં આપી હતી. એવું કહેવાય છે કે જ્યારે ડફ 1824માં ઈંગ્લેન્ડ પાછો ગયો ત્યારે તેણે વાઘનો પંજો પણ પોતાની સાથે લીધો હતો. પછીના વર્ષોમાં તેણે તે મ્યુઝિયમને આપ્યું.
