રાજકીય ચર્ચાઓ દરમિયાન એક વાત વારંવાર કહેવામાં આવે છે કે ભારત ચૂંટણીનો દેશ છે. દર વર્ષે અહીં કોઈને કોઈ હિસ્સામાં ચૂંટણી થાય છે. પરંતુ હવે આ ભૂતકાળ બની જશે.
કેન્દ્રીય કેબિનેટે વન નેશન વન ઇલેક્શન સંબંધિત બિલને મંજૂરી આપી દીધી છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ બિલ સંસદના શિયાળુ સત્રમાં રજૂ કરવામાં આવશે. ભાજપ અને તેના સાથી પક્ષો લોકસભા અને રાજ્યસભા બંનેમાં વધુ સંખ્યાત્મક તાકાત ધરાવે છે.
સરકાર સર્વસંમતિ સાધવા માંગે છે
આવી સ્થિતિમાં બિલ પસાર કરવામાં કોઈ મુશ્કેલી નહીં આવે. પરંતુ સરકાર ઇચ્છે છે કે તમામ પક્ષોએ બિલ પર સર્વસંમતિ રચવી જોઇએ અને જરૂરી સુધારા કર્યા બાદ જ બિલ પસાર થવું જોઇએ.
જો કે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં એક દેશ, એક ચૂંટણીની ચર્ચા વધુ સાંભળવા લાગી છે. પરંતુ ભારતમાં આવું પહેલીવાર થવાનું નથી. તેનો પાયો 1947માં દેશની આઝાદી સમયે નાખવામાં આવ્યો હતો.
1952માં જ્યારે દેશમાં પ્રથમ વખત ચૂંટણીઓ યોજાઈ ત્યારે લોકસભા અને વિધાનસભા બંને માટે એકસાથે મતદાન થયું હતું. આગામી 4 ચૂંટણીઓ સુધી આ ચાલુ રહ્યું. પરંતુ આ પછી કેટલીક વિચિત્રતાઓ ઉભી થવા લાગી.
છેલ્લે 1967માં ચૂંટણી યોજાઈ હતી
દેશમાં છેલ્લી વખત 1967માં ‘વન નેશન-વન ઈલેક્શન’ના તત્કાલીન ફોર્મેટ હેઠળ ચૂંટણી યોજાઈ હતી. પછી ઉત્તર પ્રદેશ (અગાઉ સંયુક્ત પ્રાંત તરીકે ઓળખાતું) સિવાય સમગ્ર દેશમાં એક તબક્કામાં ચૂંટણી યોજાઈ. તે સમયે પણ યુપીમાં 4 તબક્કામાં ચૂંટણી થવાની હતી.
1967ની ચૂંટણી આઝાદી પછીની ચોથી ચૂંટણી હતી. ત્યારબાદ 520 લોકસભા સીટો અને 3563 વિધાનસભા સીટો માટે મતદાન થયું હતું. અત્યાર સુધી માત્ર કોંગ્રેસની સરકાર હતી. પરંતુ જવાહરલાલ નેહરુના અવસાન પછી માત્ર ઈન્દિરા ગાંધીને જ તેમના સાથીઓના વિરોધનો સામનો કરવો પડ્યો ન હતો, પરંતુ દેશમાં કોંગ્રેસ વિરોધી લહેર પણ ફરવા લાગી હતી.
6 દાયકા પછી ફરી પ્રયાસ કરો
લગભગ 6 દાયકા બાદ હવે દેશ ફરી વન નેશન-વન ઇલેક્શન તરફ આગળ વધી રહ્યો છે. પરંતુ આ સફર પણ સરળ ન હતી. રિપોર્ટ તૈયાર કરવા માટે પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ રામનાથ કોવિંદની અધ્યક્ષતામાં એક સમિતિની રચના કરવામાં આવી હતી.
આ કમિટીએ આઝાદી પછી યોજાયેલી ચૂંટણીની કામગીરીને તો સમજી જ નહીં પરંતુ વિશ્વના તે દેશોનો પણ અભ્યાસ કર્યો જ્યાં એક સાથે ચૂંટણી યોજાય છે. આ દેશોમાં સ્વીડન, દક્ષિણ આફ્રિકા, સ્વીડન, બેલ્જિયમ, જર્મની, ઇન્ડોનેશિયા, ફિલિપાઇન્સ અને જાપાનનો સમાવેશ થાય છે.
અન્ય દેશોમાંથી પણ પાઠ શીખ્યા
રિપોર્ટ અનુસાર, દક્ષિણ આફ્રિકામાં નેશનલ એસેમ્બલી અને લેજિસ્લેટિવ એસેમ્બલીની ચૂંટણી એક સાથે યોજાય છે. પરંતુ નાગરિક ચૂંટણીઓ અલગથી હાથ ધરવામાં આવે છે. સ્વીડનમાં, સંસદ, કાઉન્ટી કાઉન્સિલ અને મ્યુનિસિપલ ચૂંટણીઓ ચાર વર્ષમાં એક સાથે યોજાય છે.
ઈન્ડોનેશિયાએ પણ વન નેશન-વન ઈલેક્શન હેઠળ ચૂંટણી યોજવાનું શરૂ કરી દીધું છે. અહીં રાષ્ટ્રપતિ, ઉપરાષ્ટ્રપતિ, રાષ્ટ્રીય અને સ્થાનિક સ્તરની ચૂંટણીઓ એક સાથે યોજાય છે. 14 ફેબ્રુઆરી 2024 ના રોજ એકસાથે ચૂંટણી યોજીને, ઇન્ડોનેશિયા વિશ્વનો પહેલો દેશ બન્યો જ્યાં એક જ દિવસમાં 200 મિલિયન લોકોએ તેમના મતાધિકારનો ઉપયોગ કર્યો.
ભારતની વસ્તી પણ 140 કરોડની આસપાસ છે. જો ભારતમાં એક સાથે ચૂંટણી યોજાય તો તે પણ પોતાનામાં એક વિશ્વ રેકોર્ડ બની રહેશે.
