સોનાની ઉચ્ચ શુદ્ધતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે, સરકાર તમામ પ્રકારના સોના પર હોલમાર્કિંગ ફરજિયાત બનાવવા જઈ રહી છે. આનો અર્થ એ થયો કે સોનાનો વેપાર કરતા જ્વેલર્સ અને બુલિયન દ્વારા આયાત કરવામાં આવતા અથવા ખરીદવામાં આવતા સોના પર હોલમાર્કિંગની જરૂર પડશે. આ સિસ્ટમ જાન્યુઆરી 2025 થી અમલમાં મુકવામાં આવશે. આ અંગે બ્યુરો ઓફ ઈન્ડિયન સ્ટાન્ડર્ડ્સ (BIS) અને સંબંધિત પક્ષો વચ્ચે લગભગ સર્વસંમતિ સધાઈ ગઈ છે.
હકીકતમાં, અત્યાર સુધી માત્ર સોનાના દાગીના, સિક્કા અને ગ્રાહકને વેચવામાં આવતી અન્ય વસ્તુઓ પર હોલમાર્કિંગ ફરજિયાત કરવામાં આવ્યું છે. આનાથી ગ્રાહક સોનાની ગુણવત્તા વિશે સચોટ માહિતી મેળવી શકે છે. હવે સરકાર સોનાની ખરીદી અને વેચાણની દરેક પ્રક્રિયામાં શુદ્ધતા સુનિશ્ચિત કરવા માંગે છે, તેથી આયાત કરાયેલા સોના પર અને જ્વેલર્સ અને બુલિયન દ્વારા દેશમાં ગમે ત્યાંથી ખરીદેલા સોના પર હોલમાર્કિંગ ફરજિયાત બનાવવાની તૈયારી છે.
સોનાના કારોબારનું મોનિટરિંગ સરળ બનશે
નિષ્ણાતો કહે છે કે આ સિસ્ટમ ઉચ્ચ શુદ્ધતા સુનિશ્ચિત કરશે ત્યારે સરકાર સોનાના કારોબારને સંપૂર્ણ રીતે મોનિટર પણ કરી શકશે. સરકાર ભારતમાં આવતા સોનાને ધોરણો અને નિયમોના દાયરામાં લાવવા માંગે છે. તેનાથી સોનામાં કોઈપણ પ્રકારની ભેળસેળ અટકશે અને દાણચોરી પણ અટકશે.
કોઈ જ્વેલર કે ઉદ્યોગપતિએ કેટલું સોનું ખરીદ્યું છે તેની સચોટ માહિતી સરકાર પાસે હશે. ત્યારબાદ તેના સ્ટોકના આધારે જાણી શકાશે કે ખરીદેલું સોનું કેટલું વેચાયું છે. BIS હોલમાર્કિંગ બાદ તમામ પ્રકારનું સોનું સરકારી રેકોર્ડમાં ઉપલબ્ધ થશે.
BISએ રિપોર્ટ સબમિટ કર્યો
BISની સબ-કમિટીએ હોલમાર્કિંગને લઈને પોતાનો રિપોર્ટ સુપરત કર્યો છે, ત્યારબાદ આગળની પ્રક્રિયા શરૂ કરવામાં આવી છે. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર નવા નિયમો હેઠળ જ્વેલરી દ્વારા પોતાના ઉપયોગ માટે તૈયાર કરવામાં આવેલી જ્વેલરી કે આર્ટવર્કને હોલમાર્કિંગના ફરજિયાત નિયમોમાંથી બહાર રાખી શકાશે.
હોલમાર્કિંગને લગતી ઘણી સમસ્યાઓ
વર્તમાન નિયમો હેઠળ, ગ્રાહકોને વેચવામાં આવતી જ્વેલરી માટે હોલમાર્કિંગ હોવું ફરજિયાત છે, પરંતુ હાલમાં દેશના તમામ ભાગોમાં કોઈ હોલમાર્કિંગ કેન્દ્રો નથી. આ કારણે હજુ પણ ઘણા ભાગોમાં હોલમાર્ક વિનાના ઘરેણાં વેચાઈ રહ્યા છે. ઓલ બુલિયન એન્ડ જ્વેલર્સ એસોસિએશનના અધ્યક્ષ યોગેશ સિંઘલનું કહેવું છે કે સરકાર માત્ર હોલમાર્કના નામે રેવન્યુ અને સર્વેલન્સ વધારવા માંગે છે.
હાલમાં પ્રતિ પીસ 52 રૂપિયાથી વધુ વસૂલવામાં આવે છે. તેના ઉપર, દેશના લગભગ અડધા જિલ્લાઓમાં હજુ પણ હોલમાર્કની સુવિધા નથી. તેમનું કહેવું છે કે સરકારે પહેલા હોલમાર્કિંગ કેન્દ્રો સ્થાપવા જોઈએ અને પછી તમામ પ્રકારના સોનાની ખરીદી પર હોલમાર્કિંગ ફરજિયાત બનાવવું જોઈએ.
અહીં પહેલાથી જ નિયમો લાગુ છે
સોનાની શુદ્ધતા અને સુંદરતાને પ્રમાણિત કરવાની પ્રક્રિયાને હોલમાર્કિંગ કહેવામાં આવે છે. ભારતીય માનક બ્યુરોએ પહેલેથી જ 14 કેરેટ, 18 કેરેટ, 22 કેરેટ, 23 કેરેટ અને 24 કેરેટની બનેલી જ્વેલરી અને કલાકૃતિઓ પર હોલમાર્કિંગ ફરજિયાત બનાવ્યું છે. આ નિયમ વર્ષ 2022થી જ લાગુ થશે. આ પગલું સોનાની ખરીદીને સુરક્ષિત બનાવવા અને ગ્રાહકોને છેતરપિંડીથી બચાવવા માટે લેવામાં આવ્યું છે.
હોલમાર્કિંગમાં શુદ્ધતા ગ્રેડ
22 કેરેટ (916): 91.6% શુદ્ધ સોનું
18 કેરેટ (750): 75% શુદ્ધ સોનું
14 કેરેટ (585): 58.5% સોનું
– હોલમાર્કિંગ સેન્ટરનું ચિહ્ન
શુદ્ધ સોનાના કેટલા કેરેટ
સોનાનું સૌથી શુદ્ધ સ્વરૂપ 24 કેરેટ છે. તે ખૂબ જ નરમ છે. આ જ કારણ છે કે તેમાંથી સોનાના દાગીના બનાવી શકાતા નથી. સામાન્ય રીતે સોનાના દાગીના અને અન્ય વસ્તુઓ બનાવવા માટે 14 થી 22 કેરેટ સોનાનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, જેમાં મહત્તમ સોનાનું પ્રમાણ 91.6% છે. આ સિવાય સોનાના દાગીનાને મજબૂત કરવા માટે તેમાં ચાંદી, તાંબુ અને જસત જેવી ધાતુઓ ઉમેરવામાં આવે છે. તેથી, સોનું ખરીદતા પહેલા હંમેશા કેરેટ તપાસો.
