દેશનું સર્વોચ્ચ નાગરિક સન્માન ‘ભારત રત્ન’ છે. પૂર્વ ભારતીય પીએમ મનમોહન સિંહના નિધન બાદ કોંગ્રેસ પાર્ટી સતત તેમને ભારત રત્ન આપવાની માંગ કરી રહી છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે ભારત રત્ન દેશમાં સૌપ્રથમ ક્યારે આપવામાં આવ્યો હતો અને સૌપ્રથમ કોને આપવામાં આવ્યો હતો? આજે અમે તમને ભારત રત્ન વિશે જણાવીશું.
ભારત રત્નની શરૂઆત કોણે કરી?
તમને જણાવી દઈએ કે ભારત રત્ન આપવાની પ્રથા પ્રથમ રાષ્ટ્રપતિ ડૉ. રાજેન્દ્ર પ્રસાદના નેતૃત્વમાં શરૂ કરવામાં આવી હતી. આ એવોર્ડ ભારતમાં કોઈપણ ક્ષેત્રમાં અસાધારણ સેવાઓ માટે આપવામાં આવે છે. હકીકતમાં, 1954 માં, આ સન્માન ફક્ત જીવંત વ્યક્તિને આપવામાં આવ્યું હતું. પરંતુ બાદમાં મરણોત્તર ભારત રત્ન આપવાની જોગવાઈ પણ ઉમેરવામાં આવી. એટલું જ નહીં, તે દેશનું સર્વોચ્ચ સન્માન છે, તેથી આ એવોર્ડ મેળવનારાઓના નામની સત્તાવાર જાહેરાત ભારતના ગેઝેટમાં જાહેરનામું બહાર પાડીને કરવામાં આવે છે. તમને જણાવી દઈએ કે એક વર્ષમાં વધુમાં વધુ ત્રણ લોકોને જ ભારત રત્ન આપી શકાય છે.
પ્રથમ ભારત રત્ન કોને મળ્યો?
દેશના પ્રથમ ગવર્નર જનરલ ચક્રવર્તી રાજગોપાલાચારી, પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ ડો. સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણન અને મહાન વૈજ્ઞાનિક ડો. ચંદ્રશેખર વેંકટરામનને પ્રથમ ભારત રત્ન આપવામાં આવ્યો હતો.
નામો કેવી રીતે પસંદ કરવામાં આવે છે?
તમને જણાવી દઈએ કે ભારત રત્ન એવોર્ડ માટે નામોની ભલામણ દેશના વડાપ્રધાન કરે છે. આ પછી આ નામો રાષ્ટ્રપતિને મોકલવામાં આવે છે. રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે કે કઈ વ્યક્તિને તેના યોગદાન માટે ભારત રત્ન આપવામાં આવશે. આ પછી, રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા તે વ્યક્તિને આ સન્માન આપવામાં આવે છે. જેમાં સનદ (પ્રમાણપત્ર) અને મેડલ પ્રાપ્ત થાય છે. પુરસ્કાર કોઈપણ નાણાકીય અનુદાન ધરાવતું નથી.
ભારત રત્ન મેડલ ડિઝાઇન
ભારત રત્ન મેડલ પીપળના પાન જેવો દેખાય છે. તે શુદ્ધ તાંબાનું બનેલું છે અને તેની લંબાઈ 5.8 સેમી, પહોળાઈ 4.7 સેમી અને જાડાઈ 3.1 મીમી છે. આ પાંદડા પર પ્લેટિનમથી બનેલો ચમકતો સૂર્ય છે, તેની ધાર પણ પ્લેટિનમથી બનેલી છે. રત્નની બીજી બાજુ એટલે કે તળિયે, ભારત રત્ન ચાંદીમાં હિન્દીમાં લખાયેલું છે. આ સિવાય પાછળની બાજુએ અશોક સ્તંભની નીચે હિન્દીમાં ‘સત્યમેવ જયતે’ લખેલું છે. માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, કોલકાતા મિન્ટ દ્વારા ભારત રત્ન તૈયાર કરવામાં આવે છે.
