વિશ્વભરના ઘણા દેશો ઝડપથી ઘટી રહેલા જન્મ દરના પડકારનો સામનો કરી રહ્યા છે. જાપાન, ચીન અને ઉત્તર કોરિયા જેવા દેશોમાં વસ્તી સંકટ વધુ ઘેરું બની રહ્યું છે. આ યાદીમાં રશિયાનું નામ પણ ઉમેરવામાં આવ્યું છે, જ્યાં વસ્તી ઘટાડો સરકાર માટે મોટી ચિંતાનો વિષય બની ગયો છે.
આ સમસ્યાનો સામનો કરવા માટે, રશિયાએ એક નવી યોજના શરૂ કરી છે. સરકાર હવે કોલેજ જતી છોકરીઓ સહિત તમામ ઉંમરની મહિલાઓને રોકડ પુરસ્કાર આપીને તેમના પરિવારનો વિસ્તાર કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરી રહી છે. આવો, જાણીએ કે આ યોજના કેવી રીતે કાર્ય કરે છે અને કઈ મહિલાઓને તેનો લાભ મળશે.
રશિયાની ઘટતી વસ્તીની સમસ્યા
રશિયામાં જન્મ દરમાં ભારે ઘટાડો થયો છે. રશિયાનો જન્મ દર 25 વર્ષના નીચલા સ્તરે પહોંચી ગયો છે, 2024 માં ફક્ત 599,600 બાળકોનો જન્મ થયો છે, જે પાછલા વર્ષ કરતા 16,000 ઓછો છે. આ 1999 પછીનો સૌથી ઓછો આંકડો છે. જૂન 2024 માં પરિસ્થિતિ વધુ વણસી ગઈ, જ્યારે રેકોર્ડ ઇતિહાસમાં પ્રથમ વખત માસિક જન્મ દર 100,000 થી નીચે આવી ગયો. રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધમાં પણ ઘણા યુવાનોના મોત થયા હતા, જેના કારણે પરિસ્થિતિ વધુ ખરાબ થઈ હતી. યુવાનોની ઘટતી સંખ્યાને કારણે, વૃદ્ધોની સંભાળ અને કામ પર અસર પડી રહી છે.
મહિલાઓને બે સ્તરે લાભ મળશે
સરકાર ઈચ્છે છે કે યુવાનો બાળકો પેદા કરવા માટે પ્રેરિત થાય. નવી પેઢીની અછતને પૂર્ણ કરવી જેથી દેશની આર્થિક અને સામાજિક સ્થિતિ સ્થિર રહે. યુનિવર્સિટીના વિદ્યાર્થીઓને બાળકો પેદા કરવા બદલ રોકડ પુરસ્કાર આપવામાં આવશે. ૧ જાન્યુઆરીથી અમલમાં આવેલી આ નીતિ અનુસાર, માતા સ્થાનિક યુનિવર્સિટી અથવા કોલેજમાં પૂર્ણ-સમયની વિદ્યાર્થીની હોવી જોઈએ અને તેની ઉંમર ૨૫ વર્ષથી ઓછી હોવી જોઈએ. બાળકોના ઉછેર માટે નાણાકીય સહાય અને સુવિધાઓ પણ પૂરી પાડવામાં આવશે. આ પુરસ્કાર બે સ્તરે આપવામાં આવી રહ્યો છે – પ્રાદેશિક યોજનાઓ અને રાષ્ટ્રીય માતૃત્વ લાભ.
પ્રાદેશિક યોજનાઓ: ૧ જાન્યુઆરી, ૨૦૨૫ થી, લગભગ એક ડઝન પ્રાદેશિક સરકારો સ્વસ્થ બાળકને જન્મ આપતી મહિલા કોલેજ વિદ્યાર્થિનીઓને ૧ લાખ રુબેલ્સ (લગભગ ૯૧૦ ડોલર એટલે કે લગભગ ૮૦ હજાર) નું પ્રોત્સાહન આપશે. કારેલિયા અને ટોમ્સ્કમાં, મહિલા સ્થાનિક રહેવાસી અને પૂર્ણ-સમયની વિદ્યાર્થીની હોવી જોઈએ. જો બાળક મૃત જન્મે છે, તો આ ઈનામ આપવામાં આવશે નહીં.
રાષ્ટ્રીય માતૃત્વ લાભ: 2025 માં પહેલીવાર માતા બનનારી મહિલાઓને હવે 6,77,000 રુબેલ્સ (લગભગ 5 લાખ 22 હજાર) મળશે, જે 2024 માં 6,30,400 રુબેલ્સ હતા. બીજા બાળક માટે, રકમ વધારીને 8,94,000 રુબેલ્સ (લગભગ $8,130) કરવામાં આવી છે, જે 2024 માં 8,33,000 રુબેલ્સ હતી.
જન્મ દર વધારવા માટે ઘણા પગલાં લેવામાં આવ્યા
રશિયાએ ફક્ત નાણાકીય સહાય સુધી મર્યાદિત નથી, પરંતુ બીજા ઘણા પગલાં પણ લીધા છે. જેમ કે સરકારે ગર્ભપાતના નિયમો કડક કર્યા છે જેથી મહિલાઓને ગર્ભાવસ્થાને મુદત સુધી આગળ વધારવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવે. રશિયન મીડિયામાં કૌટુંબિક જીવનને સકારાત્મક રીતે દર્શાવવા પર વધુને વધુ ભાર મૂકવામાં આવી રહ્યો છે. અગાઉ ‘૧૬ એન્ડ પ્રેગ્નન્ટ’ નામનો એક રિયાલિટી શો હતો જેમાં કિશોરવયની ગર્ભાવસ્થા સામે ચેતવણી આપવામાં આવી હતી. નાની ઉંમરે માતૃત્વને પ્રોત્સાહન આપવા માટે હવે તેનું નામ બદલીને ‘૧૬ વર્ષની ઉંમરે મમ્મી’ રાખવામાં આવ્યું છે.
રશિયા 2036 સુધીમાં વસ્તી ઘટાડાને રોકવાનું લક્ષ્ય રાખે છે. આ યોજના બે તબક્કામાં વહેંચાયેલી છે. પ્રથમ તબક્કો (૨૦૨૫-૨૦૩૦) નો છે. આ સમયગાળા દરમિયાન, જન્મ દર વધારીને પ્રતિ મહિલા ૧.૬ બાળકો કરવાનો છે અને બાળ મૃત્યુ દર ઘટાડવાનો છે. બીજા તબક્કા (૨૦૩૧-૨૦૩૬)નો ઉદ્દેશ્ય પ્રતિ મહિલા જન્મ દર ૧.૮ બાળકો સુધી વધારવાનો અને લોકોની સરેરાશ આયુષ્ય વધારવાનો છે. જોકે, મહિલાઓને રોકડ આપવાની રશિયાની નવી યોજનાની અસરકારકતા અંગે પ્રશ્નો ઉભા થઈ રહ્યા છે: શું લોકો ફક્ત પૈસાથી જ બાળકો પેદા કરવા તૈયાર થશે? તેથી, આ યોજનાના પરિણામો દેખાવામાં સમય લાગશે. બીજું, સરકાર પર નાણાકીય દબાણ વધી શકે છે.
