કેન્દ્રીય ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહે મંગળવારે અહીં જણાવ્યું હતું કે સરકાર ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર બદલ્યા વિના ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને પોલીસ સિસ્ટમને આધુનિક બનાવવાના “મોટા પડકાર” પર કામ કરી રહી છે. નેશનલ ફોરેન્સિક સાયન્સ યુનિવર્સિટી (NFSU) ખાતે ‘બિહેવિયરલ ફોરેન્સિક્સ’ પરના સેમિનારમાં બોલતા શાહે કહ્યું હતું કે ટેક્નોલોજી ઝડપથી બદલાઈ રહી હોવાથી પોલીસે ગુનેગારો કરતાં “બે પેઢીઓ” આગળ રહેવાની જરૂર છે.
ત્રણ નવા કાયદાની પ્રશંસા કરી
તેમણે કહ્યું કે ભારતીય ન્યાય સંહિતા, ભારતીય નાગરિક સુરક્ષા સંહિતા અને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ – ત્રણ નવા ફોજદારી કાયદાઓ હેઠળની તમામ સિસ્ટમો લાગુ થયા પછી આગામી પાંચ વર્ષમાં ભારતની ફોજદારી ન્યાય પ્રણાલી વિશ્વમાં સૌથી વધુ અદ્યતન હશે. શાહે કહ્યું, “જ્યાં સુધી અમે ન્યાયિક પ્રક્રિયામાં તમામ હિતધારકો સાથે ફોરેન્સિક વિજ્ઞાનને એકીકૃત નહીં કરીએ, ત્યાં સુધી અમને કોઈ ફાયદો થશે નહીં.” ફોરેન્સિક સાયન્સનો ઉપયોગ તપાસ, કાર્યવાહી અને ન્યાય માટે થવો જોઈએ. હવે સમય આવી ગયો છે કે ફોરેન્સિક સાયન્સને શિક્ષણમાં અપનાવીને એક ડગલું આગળ વધે.
પોલીસને આધુનિક બનાવવા પર ભાર
કેન્દ્રીય મંત્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે, “આપણે મજબૂત પાયા સાથે આઝાદીના 100 વર્ષની યાત્રા તરફ આગળ વધી રહ્યા છીએ, ત્યારે હું આપણી ફોજદારી ન્યાય વ્યવસ્થામાં ચાર પડકારો જોઈ શકું છું. ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરમાં ફેરફાર કર્યા વિના સમગ્ર પોલીસ સિસ્ટમમાં ટેક્નોલોજીને એકીકૃત કરીને તેને આધુનિક પોલીસ સિસ્ટમ બનાવવી એ અમારી સામે એક મોટો પડકાર છે.” તેમણે કહ્યું કે ‘હાઇબ્રિડ’ અને આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ જેવી નવી ટેક્નોલોજીઓ દ્વારા ઊભા થયેલા બહુપરીમાણીય જોખમો પણ એક પડકાર છે. અને આપણી સિસ્ટમને સુરક્ષિત રાખવા માટે નેટવર્કને ઓળખવા અને બનાવવાની જરૂર છે.
ફોરેન્સિક તપાસમાં સુધારો થશે
શાહે કહ્યું કે કેન્દ્ર સરકારે 9,000 થી વધુ વૈજ્ઞાનિક અધિકારીઓ અને ફોરેન્સિક સાયન્સ અધિકારીઓની જરૂરિયાતને પહોંચી વળવા પગલાં લીધાં છે જેની દેશને દર વર્ષે ભરતી કરવાની જરૂર પડશે. “અમે ત્રણ પડકારો પર કામ કર્યું છે – NFSU દ્વારા માનવ સંસાધનોનું નિર્માણ કરવું, તકનીકી ડેટાબેઝનું નિર્માણ કરવું, ડેટા એકીકરણ પૂર્ણ કરવું અને આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સનો ઉપયોગ કરીને સોફ્ટવેરનું નિર્માણ કરવું અને તેને કાયદેસર બનાવવું,” શાહે જણાવ્યું હતું કે ફોજદારી ન્યાય પ્રણાલી, ટેકનોલોજી અને ફોરેન્સિક તપાસને એકીકૃત કરવી. બીજો મોટો પડકાર.
વિદ્યાર્થીઓ ત્રણ નવા કાયદાનો અભ્યાસ કરે છે
તેમણે કહ્યું, “હું (ફોરેન્સિક સાયન્સ) વિદ્યાર્થીઓને વિનંતી કરીશ કે તેઓ ત્રણેય કાયદાઓનો બારીકાઈથી અભ્યાસ કરે. અમે તપાસ, કાર્યવાહી અને ન્યાયિક પ્રણાલીમાં કાયદાકીય આધારો પર ફોરેન્સિક સાયન્સને ખૂબ મહત્વનું સ્થાન આપ્યું છે અને કારકિર્દીના દૃષ્ટિકોણથી એક વિશાળ ક્ષેત્ર ઉભરી રહ્યું છે.” મંત્રીએ કહ્યું કે જેમ જેમ ગુનાઓના સ્વરૂપો અને પદ્ધતિઓ બદલાય છે. ‘હા, પોલીસે ગુનેગારોથી આગળ રહેવાની જરૂર છે.
પોલીસે ગુનેગારો કરતા બે ડગલાં આગળ રહેવું જોઈએ
શાહે કહ્યું, “કદાચ (સ્વતંત્ર સેનાની અને ભૂતપૂર્વ કેન્દ્રીય મંત્રી) કેએમ મુનશીએ એક વખત કહ્યું હતું કે પોલીસે ગુનેગારોથી બે ડગલું આગળ હોવું જોઈએ. હું કહેવા માંગુ છું કે પોલીસે ગુના અને ગુનેગારો કરતા બે પેઢી આગળ રહેવાની જરૂર છે. ટેક્નોલોજીની પેઢી માનવ પેઢી કરતાં ઘણી ઝડપી છે. આપણી વ્યવસ્થા ગુનાખોરી કરતાં બે પેઢી આગળ રહેશે તો જ આપણે ગુનાખોરી રોકવામાં સફળ થઈશું.તેમણે કહ્યું કે વૈશ્વિક સ્તરે ટેકનોલોજીની નીતિ અને નિયમોમાં એકરૂપતા લાવવાના પ્રયાસો પણ કરવા જોઈએ.
